Dünya futbolunun 2010’lar ve 2020’lere geçiş süreci, yeni turnuvaların, yeni formatların ve yeni anlayışların tesis edildiği bir dönem oldu. Bu dönemdeki en çarpıcı değişiklikler, 2018’de gelen Video yardımcı hakem (VAR) sistemi yine aynı yıl UEFA tarafından, Dünya Kupaları ve UEFA Avrupa Şampiyonaları sonrası oluşan boşluğu doldurmak amacıyla düzenlenmeye 2018 yılında başlanan UEFA Uluslar Ligi turnuvası, 2021-22 sezonuyla düzenlenmeye başlanan UEFA’nın 3. seviye turnuvası UEFA Konferans Ligi ve geçtiğimiz sezon olan 2024-25 sezonuyla birlikte UEFA turnuvalarındaki takım sayılarının 36 takıma çıkarılmasını ve her bir takımın sekizer maç yapmasını öngören yeni sistem oldu. 2022 yılında ilk defa sonbahar aylarında Katar’da düzenlenen FIFA Dünya Kupası ve 2021 yılında Avrupa futbolunun tepesindeki takımların yönetimlerinin ortaya attığı ve uygulanamayan Süper Lig projesi de bu konunun başlığı altında değerlendirilmesi gereken diğer konu başlıklarıydı. Her getirilen yeniliğin olumlu yönleri olduğu gibi, olumsuz yönleri de oldu. VAR sistemi futbolun doğallığını bozmakla eleştirilirken, UEFA ve FIFA getirdiği turnuvalar bazındaki değişiklikler, futbolcuların her sezon haddinden fazla maça çıktığı, futbolun ilgisinin de bu oranda azaldığıyla ilgiliydi. Bu fikri daha da derinleştireceğim, zira geçtiğimiz yıllarda yaşanan her bir gelişme, aslında bu konu kapsamı altında değerlendirilmesi gerekiyor. FIFA ve UEFA’nın 2010’lu yıllardan itibaren başlattığı her proje aslında modern dünyanın getirdiği aynı anlayışın eseriydi.
Bu gelişmelerin ve yeni formatların sonuncusu, 2025 yılının Haziran ayında format değişimine giden FIFA Kulüpler Dünya Kupası oldu. FIFA Kulüpler Dünya Kupası, aslında 2000 yılından beri FIFA’nın düzenlediği, 7 kıtasal turnuvanın şampiyonlarının ve o turnuvaya ev sahipliği yapan ülkenin yerel şampiyonunun katıldığı bir sistemle uygulanıyordu. Avrupa ve Güney Afrika şampiyonlarının Yarı Final’den, geride kalan kıta şampiyonlarınınsa ön elemelerden geldiği bu turnuva, her yıl düzenlenen ve 1960 beri uygulanan ve 2004’te sonra eren Kıtalararası Kupa’nın devamıydı. 2005 yılında Kıtalararası Kupa ile birleşen turnuva, o yıldan itibaren her yıl düzenleniyordu. Ancak, 2005’ten 2023’e kadar olan 19 yıllık dönemde, 3 Brezilya takımı (Corinthians, Internacional ve Sao Paulo) dışında Avrupa takımlarının güdümünde işleyen turnuva, bir süredir ilgiden uzaktı. Bu turnuvanın üzerindeki ilgiyi arttırmak isteyen FIFA, 2022 yılında FIFA Kulüpler Dünya Kupası’nın 2025 yılından itibaren 32 takımla, belirlenen bir ev sahibi ülkede 1 ay boyunca düzenleceğini duyurdu. Turnuvaya, 6 kıta futbol federasyonuna bağlı, son 4 yıllık süre içerisinde başarı kriterlerini kapsayan takımlar katılacaktı.
Turnuvanın ABD’de düzenlenmesinin kararlaştırılmasının ardından, 15 Haziran 2025’te Miami’de Hard Rock Stadyumu’nda oynanan Inter Miami – Al-Ahly maçıyla başladı. Grup maçlarında bazı şaşırtıcı sürprizlerin yaşanması dışında beklenene yakın sonuçlar elde edildi. 8 gruptan 7 Avrupa dışı takım Son 16 turuna çıkarken, bu tura çıkan takımların 9 tanesi Avrupa’dan, seviyesi Güney Amerika liglerine kıyasla görece yukarıda olan Brezilya Ligi’nden 4 takım, Suudi Arabistan futbol yatırımı projesinin en önemli ekiplerinden Al-Hilal, Messi’nin takımı ve turnuvanın ev sahibi ABD’nin temsilcisi Inter Miami ve Meksika’nın Monterrey takımları Son 16 turuna çıkmayı başaran diğer takımlar oldular. Diğer bir deyişle, turnuvaya katılan 12 Avrupa takımından yalnızca 3 tanesi turnuvaya veda ederken, 24 takımdan oluşan UEFA dışı federasyon temsilcilerinden yalnızca 7’si bir üst turu görebildi. Ayrıca, bu federasyonlardan Afrika ve Okyanusya’nın hiçbir takımı bir üst tura takım gönderemedi. Yani “rekabet” faktörü üzerinden ana denklemin dışında kalan FIFA Kulüpler Dünya Kupası formatı, yeni şekliyle de bu soruna çözüm bulamazken, diğer yandan FIFA Kulüpler Dünya Kupası ihtiyaç duyduğu taraftar ilgisini de alamadı. Grup aşamasında 34 bin seyirci ortalamasıyla oynanan turnuva, bu istatistiğiyle birlikte 2024/25 Şampiyonlar Ligi sezonunun 45 bin seyircilik ortalamasının 11 bin seyirci altında kaldı. Ayrıca 2024 ve 2023 FIFA Kulüpler Dünya Kupalarının seyirci ortalamasının da altında kalan turnuva, bu yönüyle de arzu ettiği ilgili alamadı.
Öncelikle bu turnuvanın düzenlenmesine motivasyon olan iki konu başlığını inceleyerek bu turnuvanın neden amacını ulaşamadığını değerlendirmek istiyorum. FIFA ve UEFA’nın bu turnuvaların sayısını arttırmak noktasındaki ısrarının birinci temel sebebi “sürümden kazanma anlayışı.” Yıllar içinde futboldan ilgisi çekilen önemli bir kitle söz konusuydu ve futbol organizasyonlarının tüketen bu kemik kitle, her geçen yıl içerisinde farklı spor dallarına ilgi duymaya başladı. Ülkemizde bile etkisini görmeye başladığımız, e-spor, Formula 1 ve yarış sporları, MMA ve dövüş sporları, NBA ve Euroleague çevresinde gelişen Basketbola artan ilgi, futbol tüketimine düşen ilginin ve alternatif arayışının sonucunda ortaya çıkmış talebin yansımaları… Öyle ki, Mike Tyson gibi önemli sporcuların bile müdahili olduğu, internet ünlüleri ile yapılan gösteri şovları da, bu oluşan “entertainment” açığının ve talebinin bir örneği olarak verilebilir. FIFA ve UEFA da bunun farkında olacak ki, bunun maddi yansımalarının yaratacağı açığın kapatılabilmesi adına, ne kadar çok maç ve turnuva olursa, gelir de o oranda artar gibi bir düşünce anlayışı tesis ettiler. Bu turnuvanın yeni formatının inşaa edilmesi de tamamen bununla ilişkili… Ancak, futbolun her geçen mekanikleştiği ve fiziksel beklentinin tavana çıktığı ortamda, bu kadar çok turnuvanın olması ve futbolculardan oluşan bu performans beklentisi, er ya da geç bir noktada iflas verecektir. İşin bu kapsamıyla ilgili, FIFA ve UEFA’nın, yeni bir “R9 sakatlığı” görene kadar, konuyla ilgili düşüncesinin değişeceğini de düşünmüyorum.
Bu konunun ikinci kapsamı, Kıta Avrupa’sının dışında yapılan futbol yatırımlarının artması oldu. 2010’lu yılların futbolunun başrolünde olan, özellikle Cristiano Ronaldo ve Lionel Messi’nin merkezinde olduğu futbolcu grubunun, yapılan yatırımlar çerçevesinde Suudi Arabistan ve Amerika Liglerine gitmesinin yarattığı ilgi boşluğu ve özellikle Cristiano Ronaldo ve Messi gibi iki figürün Dünya futbolunda ikamesinin oluşamaması, bu turnuvalarla birlikte bu isimleri tekrar ana sahneye çıkarma ihtiyacını meydana getirdi. Ronaldo turnuvada olamasa bile, özellikle bu turnuvayı takip eden kitlenin önemli bir kısmının, Messi’nin tekrar Avrupa devleriyle mücadelesini izlemek amacıyla takip ettiği gerçeğini düşündüğümüzde, bunun da bu turnuvanın düzenlenmesinde önemli bir faktör olduğunu söyleyebiliriz.
İşi sonuca bağlarsak, FIFA Kulüpler Dünya Kupası amacına kesinlikle ulaşmadı. Futbolun zirvesindeki takımları izlemenin nadirliği, futbol zirvesinde oynanan maçların özel maçlar olması bu maçların tarihteki yerinin oluşmasının temel faktörü… FIFA ve UEFA’nın çalışmaları bu yönlü devam ederse, bu maçlar özelliğini kaybederek, her geçen futbola olan ilgi azalacak. Futbolun gelişimi için fikir üretmek en doğal şey. Topun sahada kalma süresini arttırmak, gelir dengesizliğini azaltarak çeşitli fikirlere alan açarak Avrupa ve Dünya futbolundaki hakim ajandanın hakimiyetini daraltmak, sürprizleri arttırmak veya yapılacak en çarpıcı, en köklü değişim olsa bile bunları düşünmek güzel bir anlayış… Ancak, “para” merkezli sistemin işleyişi devam ettikçe, bu çok daha radikalleşecek ve futbol gibi tabanın sporu olarak değerlendirebileceğimiz bir oyun, iyiyden iyiye seçkinci bir tabakanın sporu olmaya devam edecek. Umuyorum gelişmeler olumlu anlamda seyreder.
Haberi Yorumla